Τα εγκαίνια της διώρυγος του Ισθμού της Κορίνθου
Καλλιτέχνης
Κωνσταντίνος Βολανάκης
(1837 - 1907)
Ημερομηνία1893
ΥλικόΛάδι σε καμβά
Διαστάσεις126 x 215 εκ.
Αρ. Συλλογής528
ΠεριγραφήΣπουδαίο επίτευγμα των κυβερνήσεων Τρικούπη, η διώρυγα της Κορίνθου απασχόλησε επανειλημμένως τον Βολανάκη. Πολύ πριν ολοκληρωθεί η κατασκευή του έργου, σε μικρό πίνακα της Συλλογής Κουτλίδη (Η διάνοιξη του Ισθμού της Κορίνθου) ο ζωγράφος είχε αποτυπώσει την εκσκαφή του ορύγματος, την εγκατάσταση του εργοταξίου στην κοίτη του και την πρόοδο των εργασιών. Η παράσταση διέπεται από οξύ ρεαλισμό, εμφανή στο εκτυφλωτικό φως του μεσημεριού, που αναδεικνύει τη σκληρότητα του εδάφους και ευνοεί τις αντιθέσεις.
Διαφορετικής αντιλήψεως ο πίνακας των εγκαινίων είναι μια πανοραμική άποψη, στην οποία προβάλλεται η επιβλητική εικόνα του τόπου και τα πλοία που μετέχουν στον εορτασμό.
Το έργο παραδίδεται σε τρεις εκδοχές, σχεδόν πανομοιότυπες, αλλά με παραλλάσσουσες διαστάσεις. Προηγείται χρονικά, υποθέτω, ο πίνακας που ανήκε στην Ελληνική Εταιρεία της Διώρυγος, περιήλθε δε μετά τη διάλυσή της στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, και ακολουθούν ο πίνακας της Τράπεζας της Ελλάδος, ο μεγαλύτερος από τους τρεις, και εκείνος της Alpha Bank. Γνωστά επίσης είναι πολλά σχέδια με χρώμα, μικρών διαστάσεων, των οποίων η γνησιότητα αμφισβητείται.
Στον πίνακα των Εγκαινίων ο Βολανάκης πραγματεύεται μια σύνοψη θεμάτων της εικονογραφίας του, τα οποία έχει εμπλέξει σε ένα ειδικό γεγονός. Την παράσταση καθορίζουν η μορφή του τόπου και ο εορτασμός, επιδιώκεται δε η δημιουργία ατμόσφαιρας πανηγυρισμού και εξάρσεως.
Ο καλλιτέχνης ζωγραφίζει τη σκηνή από το χαμηλό κατάστρωμα ενός πλοίου, εμπρός αλλά μακριά από την είσοδο του καναλιού και λίγο αριστερά. Εικονίζεται η στιγμή που η Σφακτηρία, «τό βασιλικόν σÉμα àναπεταννύουσα»55, εισέρχεται στον υδάτινο δρόμο υπό τις χαιρετιστήριες βολές του στολίσκου.
Η ανάγκη να αποκτήσει το σύνολο πνοή και ελαφρότητα επέσυρε χειρισμούς, συνθετικά σχήματα και λεπτομέρειες, σοφά υπολογισμένα, ώστε να μη βλάπτουν τη φυσικότητα της εικόνας, όπως η κατανομή των πλοίων στα άκρα, για να παραμείνει το κέντρο ελεύθερο και η θέα προς το κανάλι απρόσκοπτη, οι αλληλοεπικαλύψεις, τα σύννεφα λευκού καπνού από τους κανονιοβολισμούς και, προπάντων, οι κυματίζουσες πολύχρωμες σημαίες που δίνουν παλμό στην παράσταση και παρασύρουν το βλέμμα του θεατή προς τα άνω. Ανάλογα έχει ρυθμισθεί ο φωτισμός. Το σκοτεινό πρώτο επίπεδο της θάλασσας διαδέχονται γαλάζιοι φωτεινοί τόνοι που κατευθύνουν προς τα διάφανα μπεζ των τοιχωμάτων του καναλιού και τη θερμή φωτεινότητα του βάθους.
Ο πίνακας αποπνέει πράγματι πανηγυρική ατμόσφαιρα, προσλαμβάνει δε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις, αν ληφθεί υπόψη ότι η διάνοιξη του Ισθμού συγκαταλέγεται στα δημόσια έργα που άλλαξαν την όψη της χώρας, ενώ απέκτησε τη συμβολική σημασία της ανασυγκρότησης, της εκβιομηχάνισης και συνεπώς της προόδου της χώρας. [Βλάχος, 2007]
Διαφορετικής αντιλήψεως ο πίνακας των εγκαινίων είναι μια πανοραμική άποψη, στην οποία προβάλλεται η επιβλητική εικόνα του τόπου και τα πλοία που μετέχουν στον εορτασμό.
Το έργο παραδίδεται σε τρεις εκδοχές, σχεδόν πανομοιότυπες, αλλά με παραλλάσσουσες διαστάσεις. Προηγείται χρονικά, υποθέτω, ο πίνακας που ανήκε στην Ελληνική Εταιρεία της Διώρυγος, περιήλθε δε μετά τη διάλυσή της στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, και ακολουθούν ο πίνακας της Τράπεζας της Ελλάδος, ο μεγαλύτερος από τους τρεις, και εκείνος της Alpha Bank. Γνωστά επίσης είναι πολλά σχέδια με χρώμα, μικρών διαστάσεων, των οποίων η γνησιότητα αμφισβητείται.
Στον πίνακα των Εγκαινίων ο Βολανάκης πραγματεύεται μια σύνοψη θεμάτων της εικονογραφίας του, τα οποία έχει εμπλέξει σε ένα ειδικό γεγονός. Την παράσταση καθορίζουν η μορφή του τόπου και ο εορτασμός, επιδιώκεται δε η δημιουργία ατμόσφαιρας πανηγυρισμού και εξάρσεως.
Ο καλλιτέχνης ζωγραφίζει τη σκηνή από το χαμηλό κατάστρωμα ενός πλοίου, εμπρός αλλά μακριά από την είσοδο του καναλιού και λίγο αριστερά. Εικονίζεται η στιγμή που η Σφακτηρία, «τό βασιλικόν σÉμα àναπεταννύουσα»55, εισέρχεται στον υδάτινο δρόμο υπό τις χαιρετιστήριες βολές του στολίσκου.
Η ανάγκη να αποκτήσει το σύνολο πνοή και ελαφρότητα επέσυρε χειρισμούς, συνθετικά σχήματα και λεπτομέρειες, σοφά υπολογισμένα, ώστε να μη βλάπτουν τη φυσικότητα της εικόνας, όπως η κατανομή των πλοίων στα άκρα, για να παραμείνει το κέντρο ελεύθερο και η θέα προς το κανάλι απρόσκοπτη, οι αλληλοεπικαλύψεις, τα σύννεφα λευκού καπνού από τους κανονιοβολισμούς και, προπάντων, οι κυματίζουσες πολύχρωμες σημαίες που δίνουν παλμό στην παράσταση και παρασύρουν το βλέμμα του θεατή προς τα άνω. Ανάλογα έχει ρυθμισθεί ο φωτισμός. Το σκοτεινό πρώτο επίπεδο της θάλασσας διαδέχονται γαλάζιοι φωτεινοί τόνοι που κατευθύνουν προς τα διάφανα μπεζ των τοιχωμάτων του καναλιού και τη θερμή φωτεινότητα του βάθους.
Ο πίνακας αποπνέει πράγματι πανηγυρική ατμόσφαιρα, προσλαμβάνει δε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις, αν ληφθεί υπόψη ότι η διάνοιξη του Ισθμού συγκαταλέγεται στα δημόσια έργα που άλλαξαν την όψη της χώρας, ενώ απέκτησε τη συμβολική σημασία της ανασυγκρότησης, της εκβιομηχάνισης και συνεπώς της προόδου της χώρας. [Βλάχος, 2007]