Stavronikita Monastery
Painter
Polykleitos Regos
(1903 - 1984 )
Date1934
MediumOil on cardboard
Dimensions62,5 x 55,5 cm
Collection No39
DescriptionΤέκνο θρησκευόμενης οικογένειας, πιστός και ο ίδιος, ο Πολύκλειτος Ρέγκος πραγματεύθηκε με ζήλο τη θεματική της θρησκευτικής τέχνης. Μελέτησε τους βυζαντινούς τρόπους, τους οποίους και ενέταξε στο έργο του, χωρίς τούτο να τον απομακρύνει από την τέχνη της εποχής του, της οποίας την πρωτοπορία επίσης εγνώρισε, σπουδαστής, στο Παρίσι. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του από τη Σχολή Καλών Τεχνών (1926), επισκέφθηκε το Άγιον Όρος, όπου παρέμεινε επί μήνες. Εκεί ζωγράφισε τοπία και μοναστηριακά κτίσματα, αντέγραψε τοιχογραφίες και φορητές εικόνες.
Έργο του 1934, καρπός του δεύτερου ταξιδιού του στον Άθω, ο πίνακας εικονίζει τη Μονή Σταυρονικήτα, από τη θάλασσα. Η σύνθεση, παρά τον ενιαίο χαρακτήρα της, σαφώς διακρίνεται σε δύο επίπεδα: εκείνο των βράχων και του παράπλευρου ταρσανά, αριστερά, επάνω στους οποίους εδράζεται η Μονή, και το υπερκείμενο επίπεδο με την ψηλή πέτρινη βάση που φέρει τα επάλληλα κτίσματα. Στο κέντρο υψώνεται ο πύργος-παρατηρητήριο.
Ο Ρέγκος περιγράφει λιτά, με απλούστευση και γενίκευση. Πρόθεσή του είναι να αναδείξει την τολμηρή δομική συγκρότηση – πραγματική αετοφωλιά – και την ιδιοτυπία της. Το σχέδιο συνοψίζει το πολύπλοκο συγκρότημα, ενώ αποτυπώνει με ευκρίνεια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του: προβάλλει τη στήριξη λ.χ. του τμήματος που προεξέχει στον κάτω όροφο επάνω σε πασσάλους, την αταξία με την οποία συμπαρατίθενται τα διάφορα τμήματα, το αίσθημα του κινδύνου, ακόμη, που δημιουργεί η θέα του αρχιτεκτονήματος. Συλλαμβάνει και τονίζει σχηματοποιημένους τους βράχους που παραπέμπουν ευθέως σε βυζαντινά πρότυπα.
Το χρώμα, εξίσου εύγλωττο, προσδίδει το ύφος και την ατμόσφαιρα: πράσινο σκούρο με γκρίζο στους βράχους, καφέ στη βάση, και πυκνές, φωτεινές ώχρες στα κτίσματα. Το φόντο έχει πλασθεί με σκούρους τόνους του πράσινου και του γκρίζου, που κατά τόπους κλίνει προς το μαύρο. Το έργο συνδυάζει το αυστηρό και, συγχρόνως, ευμενές ύφος που έχουν τα αθωνικά μοναστήρια.
Η ποιότητα του χρώματος και ο χειρισμός της χρωματικής επιφάνειας υπαινίσσονται τις σχέσεις που ανέπτυξε ο Ρέγκος, κατά τη διαμονή του στο Παρίσι, με τον Δημήτρη Γαλάνη και, μέσω αυτού, με τον André Derain. Επιδράσεις του τελευταίου ανιχνεύονται στα έργα του Έλληνα ζωγράφου της δεκαετίας του ’30, και σε άλλα έργα, εκτός της συγκεκριμένης θεματικής, όπως λ.χ. στις προσωπογραφίες. (Βλάχος, 2007)
Έργο του 1934, καρπός του δεύτερου ταξιδιού του στον Άθω, ο πίνακας εικονίζει τη Μονή Σταυρονικήτα, από τη θάλασσα. Η σύνθεση, παρά τον ενιαίο χαρακτήρα της, σαφώς διακρίνεται σε δύο επίπεδα: εκείνο των βράχων και του παράπλευρου ταρσανά, αριστερά, επάνω στους οποίους εδράζεται η Μονή, και το υπερκείμενο επίπεδο με την ψηλή πέτρινη βάση που φέρει τα επάλληλα κτίσματα. Στο κέντρο υψώνεται ο πύργος-παρατηρητήριο.
Ο Ρέγκος περιγράφει λιτά, με απλούστευση και γενίκευση. Πρόθεσή του είναι να αναδείξει την τολμηρή δομική συγκρότηση – πραγματική αετοφωλιά – και την ιδιοτυπία της. Το σχέδιο συνοψίζει το πολύπλοκο συγκρότημα, ενώ αποτυπώνει με ευκρίνεια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του: προβάλλει τη στήριξη λ.χ. του τμήματος που προεξέχει στον κάτω όροφο επάνω σε πασσάλους, την αταξία με την οποία συμπαρατίθενται τα διάφορα τμήματα, το αίσθημα του κινδύνου, ακόμη, που δημιουργεί η θέα του αρχιτεκτονήματος. Συλλαμβάνει και τονίζει σχηματοποιημένους τους βράχους που παραπέμπουν ευθέως σε βυζαντινά πρότυπα.
Το χρώμα, εξίσου εύγλωττο, προσδίδει το ύφος και την ατμόσφαιρα: πράσινο σκούρο με γκρίζο στους βράχους, καφέ στη βάση, και πυκνές, φωτεινές ώχρες στα κτίσματα. Το φόντο έχει πλασθεί με σκούρους τόνους του πράσινου και του γκρίζου, που κατά τόπους κλίνει προς το μαύρο. Το έργο συνδυάζει το αυστηρό και, συγχρόνως, ευμενές ύφος που έχουν τα αθωνικά μοναστήρια.
Η ποιότητα του χρώματος και ο χειρισμός της χρωματικής επιφάνειας υπαινίσσονται τις σχέσεις που ανέπτυξε ο Ρέγκος, κατά τη διαμονή του στο Παρίσι, με τον Δημήτρη Γαλάνη και, μέσω αυτού, με τον André Derain. Επιδράσεις του τελευταίου ανιχνεύονται στα έργα του Έλληνα ζωγράφου της δεκαετίας του ’30, και σε άλλα έργα, εκτός της συγκεκριμένης θεματικής, όπως λ.χ. στις προσωπογραφίες. (Βλάχος, 2007)