Alexander the Great
Artist
Yannis Kefallinos
(1894 - 1957 )
Date1937
MediumWood engraving
Dimensions15 x 24.1 cm
Collection No488
Descriptionκεφαλή Μεγάλου Αλεξάνδρου - προφίλ
Εμβληματική είναι η μορφή του Αλεξάνδρου και στο αργυρό τετράδραχμο που φιλοτέχνησε, πιθανώς, ο Πυργοτέλης14 και εξέδωσε ο Λυσίμαχος (306-281 π.Χ.)15, αλλά και στην εικόνα που χάραξε ο Κεφαλληνός.
Ο χαράκτης ακολουθεί πιστά το πρότυπο. Ο Αλέξανδρος απεικονίζεται σε κατατομή, η δε μορφή του εγγράφεται σε μετάλλιο. Την κεφαλή του κοσμούν τα κέρατα του Άμμωνος Διός, με τα οποία εξαίρεται η θεϊκή του καταγωγή και τα οποία δένονται πίσω στον αυχένα με ταινία, σύμβολο της βασιλικής εξουσίας. Προφανείς είναι ο ιδεαλισμός και η εξιδανίκευση, στα οποία τείνουν ο σφραγιδογλύφος και ο χαράκτης κατά την πραγμάτευση. Ο Κεφαλληνός, εντούτοις, προβαίνει σε μια σειρά εκλεπτύνσεων – στις παρειές, το πιγούνι και γύρω από τον οφθαλμό –, οι οποίες καθιστούν τη μορφή ισχνότερη, ακριβέστερη όσον αφορά τις αναλογίες, περισσότερο εξιδανικευμένη.
Το σχέδιο είναι καθαρό και ευσύνοπτο, παρά τους δαιδαλώδεις κυματισμούς των βοστρύχων, οι οποίοι δημιουργούν ζωηρή αντίθεση με τη διαύγεια και τη λιτότητα της δεξιάς πλευράς. Η γραμμή είναι ασφαλής, εύκαμπτη και ευκίνητη, ακολουθεί δε με σχετική ελευθερία το πρότυπο, ιδίως στην περιοχή της κόμης. Παρατηρείται, ακόμη, ότι σε ορισμένα σημεία η γραμμή σχηματίζει ένα δύσκολο, για την τεχνική του απόδοση, πλέγμα παράλληλων καμπύλων χαράξεων, στα κέρατα, στον λοβό του αυτιού και στους βοστρύχους.
Εξάλλου, ιδιότυπος είναι και ο τρόπος που κατανέμονται το φως και η σκιά. Το πρότυπο φαίνεται να φωτίζεται από τα αριστερά, προκειμένου να δημιουργηθούν έντονες σκιές που θα αναδείξουν την πλαστική αναγλυφικότητά του. Εντούτοις, ο χαράκτης άφησε λευκή τη δεξιά πλευρά του εδάφους, η οποία, λογικά, επίσης θα έπρεπε να σκιασθεί, και βυθίζει στη σκιά, με ένα πλέγμα λευκών και μαύρων γραμμών, το αριστερό τμήμα που βρίσκεται πολύ κοντά στην πηγή του φωτός. Ο μάλλον αυθαίρετος σκιοφωτισμός οφείλεται, υποθέτω, στην επιθυμία του χαράκτη να επιτείνει την πλαστικότητα της κόμης και των χαρακτηριστικών του προσώπου. Οι δύο σαφώς διακριτοί τρόποι φωτισμού που επέλεξε – εναλλαγή φωτεινών και ημιφωτισμένων περιοχών για την κόμη και πληθώρα σκιών για το πρόσωπο –, απέβλεψαν στη δημιουργία αντιθέσεων οι οποίες κατέστησαν εντονότερες τις γραμμές και περισσότερο ανάγλυφα τα χαρακτηριστικά. Τούτο ακριβώς πέτυχε και η εγγραφή της δεξιάς σκοτεινής πλευράς του προσώπου στη λευκή επιφάνεια του εδάφους.
Έμπειρος στην αντιγραφή έργων από άλλα είδη τέχνης και την αναγωγή τους σε εικόνες χαρακτικής, ο Κεφαλληνός αποτύπωσε με πιστότητα και σεβασμό το πρότυπό του, φιλοτεχνώντας ταυτόχρονα ένα θαυμάσιο χαρακτικό, άρτιο, με έκδηλο τον εσωτερικό ρυθμό και την ψυχογραφική δύναμη16.
Ο Αλέξανδρος, όπως ακριβώς και το αρχαίο του πρότυπο, δεν είναι απλή ρεαλιστική προσωπογραφία, αλλά μια εξιδανικευμένη εικόνα του βασιλέα-θεού, του ηγεμόνα, ο οποίος έχει θεοποιηθεί και ο οποίος ανάγει την καταγωγή του στον πατέρα των θεών. (Βλάχος, 2007)
[...] Το μυθικό, μια και λατρεύτηκε ως βασιλιάς-θεός, και ιστορικό πρόσωπο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (1937· εικ. 17) χαράσσεται στην ομότιτλη ξυλογραφία σε όρθιο ξύλο του Γιάννη Κεφαλληνού, η οποία ανήκει στη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος. Ο καλλιτέχνης έλαβε ως πρότυπο την απεικόνιση στο αργυρό τετράδραχμο του Λυσιμάχου της Θράκης. Ο Κεφαλληνός, που σηματοδότησε με την παρουσία του τη χαρακτική από την εποχή του Μεσοπολέμου και εξής, ως σημαντικός καλλιτέχνης και δάσκαλος που άσκησε επιρροή στους μαθητές του από την έδρα της χαρακτικής και της τέχνης του βιβλίου στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, διατηρεί στο συγκεκριμένο χαρακτικό το σχεδιαστικό πλαίσιο του μεταλλίου και εντυπώνει τη μορφή του ένδοξου ιστορικού προσώπου ακολουθώντας ένα καθαρό και ευσύνοπτο σχέδιο που σέβεται το νομισματικό πρότυπο, ενώ παράλληλα αποδίδει με ιδιαίτερη εκλέπτυνση τα μορφολογικά χαρακτηριστικά, εισδύοντας στην εσώτερη ψυχογράφησή του. (Κανελλοπούλου, 2018)
Εμβληματική είναι η μορφή του Αλεξάνδρου και στο αργυρό τετράδραχμο που φιλοτέχνησε, πιθανώς, ο Πυργοτέλης14 και εξέδωσε ο Λυσίμαχος (306-281 π.Χ.)15, αλλά και στην εικόνα που χάραξε ο Κεφαλληνός.
Ο χαράκτης ακολουθεί πιστά το πρότυπο. Ο Αλέξανδρος απεικονίζεται σε κατατομή, η δε μορφή του εγγράφεται σε μετάλλιο. Την κεφαλή του κοσμούν τα κέρατα του Άμμωνος Διός, με τα οποία εξαίρεται η θεϊκή του καταγωγή και τα οποία δένονται πίσω στον αυχένα με ταινία, σύμβολο της βασιλικής εξουσίας. Προφανείς είναι ο ιδεαλισμός και η εξιδανίκευση, στα οποία τείνουν ο σφραγιδογλύφος και ο χαράκτης κατά την πραγμάτευση. Ο Κεφαλληνός, εντούτοις, προβαίνει σε μια σειρά εκλεπτύνσεων – στις παρειές, το πιγούνι και γύρω από τον οφθαλμό –, οι οποίες καθιστούν τη μορφή ισχνότερη, ακριβέστερη όσον αφορά τις αναλογίες, περισσότερο εξιδανικευμένη.
Το σχέδιο είναι καθαρό και ευσύνοπτο, παρά τους δαιδαλώδεις κυματισμούς των βοστρύχων, οι οποίοι δημιουργούν ζωηρή αντίθεση με τη διαύγεια και τη λιτότητα της δεξιάς πλευράς. Η γραμμή είναι ασφαλής, εύκαμπτη και ευκίνητη, ακολουθεί δε με σχετική ελευθερία το πρότυπο, ιδίως στην περιοχή της κόμης. Παρατηρείται, ακόμη, ότι σε ορισμένα σημεία η γραμμή σχηματίζει ένα δύσκολο, για την τεχνική του απόδοση, πλέγμα παράλληλων καμπύλων χαράξεων, στα κέρατα, στον λοβό του αυτιού και στους βοστρύχους.
Εξάλλου, ιδιότυπος είναι και ο τρόπος που κατανέμονται το φως και η σκιά. Το πρότυπο φαίνεται να φωτίζεται από τα αριστερά, προκειμένου να δημιουργηθούν έντονες σκιές που θα αναδείξουν την πλαστική αναγλυφικότητά του. Εντούτοις, ο χαράκτης άφησε λευκή τη δεξιά πλευρά του εδάφους, η οποία, λογικά, επίσης θα έπρεπε να σκιασθεί, και βυθίζει στη σκιά, με ένα πλέγμα λευκών και μαύρων γραμμών, το αριστερό τμήμα που βρίσκεται πολύ κοντά στην πηγή του φωτός. Ο μάλλον αυθαίρετος σκιοφωτισμός οφείλεται, υποθέτω, στην επιθυμία του χαράκτη να επιτείνει την πλαστικότητα της κόμης και των χαρακτηριστικών του προσώπου. Οι δύο σαφώς διακριτοί τρόποι φωτισμού που επέλεξε – εναλλαγή φωτεινών και ημιφωτισμένων περιοχών για την κόμη και πληθώρα σκιών για το πρόσωπο –, απέβλεψαν στη δημιουργία αντιθέσεων οι οποίες κατέστησαν εντονότερες τις γραμμές και περισσότερο ανάγλυφα τα χαρακτηριστικά. Τούτο ακριβώς πέτυχε και η εγγραφή της δεξιάς σκοτεινής πλευράς του προσώπου στη λευκή επιφάνεια του εδάφους.
Έμπειρος στην αντιγραφή έργων από άλλα είδη τέχνης και την αναγωγή τους σε εικόνες χαρακτικής, ο Κεφαλληνός αποτύπωσε με πιστότητα και σεβασμό το πρότυπό του, φιλοτεχνώντας ταυτόχρονα ένα θαυμάσιο χαρακτικό, άρτιο, με έκδηλο τον εσωτερικό ρυθμό και την ψυχογραφική δύναμη16.
Ο Αλέξανδρος, όπως ακριβώς και το αρχαίο του πρότυπο, δεν είναι απλή ρεαλιστική προσωπογραφία, αλλά μια εξιδανικευμένη εικόνα του βασιλέα-θεού, του ηγεμόνα, ο οποίος έχει θεοποιηθεί και ο οποίος ανάγει την καταγωγή του στον πατέρα των θεών. (Βλάχος, 2007)
[...] Το μυθικό, μια και λατρεύτηκε ως βασιλιάς-θεός, και ιστορικό πρόσωπο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (1937· εικ. 17) χαράσσεται στην ομότιτλη ξυλογραφία σε όρθιο ξύλο του Γιάννη Κεφαλληνού, η οποία ανήκει στη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος. Ο καλλιτέχνης έλαβε ως πρότυπο την απεικόνιση στο αργυρό τετράδραχμο του Λυσιμάχου της Θράκης. Ο Κεφαλληνός, που σηματοδότησε με την παρουσία του τη χαρακτική από την εποχή του Μεσοπολέμου και εξής, ως σημαντικός καλλιτέχνης και δάσκαλος που άσκησε επιρροή στους μαθητές του από την έδρα της χαρακτικής και της τέχνης του βιβλίου στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, διατηρεί στο συγκεκριμένο χαρακτικό το σχεδιαστικό πλαίσιο του μεταλλίου και εντυπώνει τη μορφή του ένδοξου ιστορικού προσώπου ακολουθώντας ένα καθαρό και ευσύνοπτο σχέδιο που σέβεται το νομισματικό πρότυπο, ενώ παράλληλα αποδίδει με ιδιαίτερη εκλέπτυνση τα μορφολογικά χαρακτηριστικά, εισδύοντας στην εσώτερη ψυχογράφησή του. (Κανελλοπούλου, 2018)