The Landing of Karaiskakis at Faliro
Artist
Konstantinos Volanakis
(1837 - 1907 )
Datec. 1825
MediumOil on canvas
Dimensions150 x 273 cm
Collection No527
DescriptionΟ πίνακας αναφέρεται στα γεγονότα της 22ας προς την 23η Απριλίου του 1827. Συγκεκριμένα εικονίζεται η αποβίβαση Ελλήνων αγωνιστών στη θέση Τρεις Πύργοι (Φαληρικό Δέλτα), προκειμένου να λάβουν μέρος σε επιχείρηση, υπό την ηγεσία του Καραϊσκάκη, που θα έλυνε την πολιορκία της Ακροπόλεως και θα απελευθέρωνε τους έγκλειστους Έλληνες. Ο Καραϊσκάκης, δυστυχώς, σκοτώθηκε την προηγουμένη (22 Απριλίου), σε μάχη στο Νέο Φάληρο. Η απώλεια του ικανού και δημοφιλούς αρχηγού ήταν η κύρια αιτία της ήττας στη μάχη του Αναλάτου (24 Απριλίου).
Η παράσταση εικονίζει τμήμα του φαληρικού όρμου, όπου και η αποβίβαση των πολεμιστών από τα πλοία στις βάρκες, και το τοπίο της ακτής με την Ακρόπολη στο βάθος αριστερά. Αξίζει να σημειωθεί ο πραγματισμός της εικόνας και η επισήμανση του ψυχολογικού κλίματος. Η περιγραφή υπαινίσσεται το πλήθος των στρατιωτών, συγκρατεί στιγμιότυπα, παραμένει επί πολύ στο στρατόπεδο που αρχίζει να σχηματίζεται, με τις πρώτες σκηνές να έχουν στηθεί, και τους άνδρες, έφιππους ή πεζούς, να περιμένουν διαταγές. Δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ηρωικής έξαρσης ή έστω σπουδής. Διαφαίνεται, αντιθέτως, αμηχανία, αδράνεια, έλλειψη ενός σχεδίου που θα έθετε σε κίνηση το στράτευμα μόλις πατούσε στη στεριά και αναλάμβανε δράση.
Το έργο προξένησε καλή εντύπωση στους φιλότεχνους της εποχής, όπως συνάγεται από περιγραφή λόγιου δημοσιογράφου: «’Ενώπιόν σου öχεις τό Φάληρον, àλλά Φάληρον ξηρόν καί ôγριον, âπί τ΅ν ακτ΅ν τοÜ ïποίου διατηροÜνται àκόμη τά λείψανα τ΅ν ëνετικ΅ν βιγλ΅ν àφ’ zν ε¨δοποιοÜντο τότε οî àτυχεÖς ’ΑθηναÖοι κατά τήν προσέγγισιν πειρατικ΅ν φουσάτων.
Καί âπί τοÜ àγρίου τούτου καί αéχμηροÜ χώρου êπλοÜται λάμψις τοÜ ™λίου âρυθρωπή, φάος τι αîματηρόν, προξενοÜν τό προαίσθημα τÉς μελλούσης αîματηρÉς πάλης ε¨ς τό öρημον êλίπεδον.
Αî νÉες φαίνονται παρά τήν àκτήν, ™ àποβίβασις ¦ρχισεν, αî σκηναί âστήθησαν καί μικρά σειρά μαχητ΅ν φαίνεται âπί τÉς παραλίας. Καί öχει τόσην ζωήν ™ παράστασις, œστε περιμένεις ¬τι θά àκούσÿης τάς àφελεÖς ïμιλίας τ΅ν ™λιοκα΅ν âκείνων παλικαρι΅ν, ¬τι τώρα θά àντηχήσÿη ™ φιλοσκώμμων φωνή τοÜ στρατηγοÜ τÉς Ρούμελης âπιπλήττουσα κανέναν âκ τ΅ν βραδυνόντων.
Παρά δ’ ε¨ς τό βάθος •ψοÜται ™ ’Ακρόπολις μέ τάς τουρκικάς της âπάλξεις καί •π’ αéτήν μαντεύεις τάς ’Αθήνας, χωρίον àποτελούμενον àπό ôθλια âρείπια καί τρέμον •πό τήν àγρίαν âπιβολήν τÉς τουρκικÉς àκροπόλεως»56.
Ο πίνακας φέρει στο κάτω αριστερό άκρο τη συνήθη ελληνική υπογραφή του καλλιτέχνη, με κόκκινο χρώμα: Κ. Βολανάκης. Κάτω από αυτή, με κόκκινο χρώμα επίσης, υπάρχει υπογραφή με αραβικούς χαρακτήρες, γραμμένη στο ιδίωμα της οθωμανικής τουρκικής (osmanlθca), η οποία περιλαμβάνει – από δεξιά προς τα αριστερά – το μικρό όνομα του καλλιτέχνη συντομευμένο, ανάλογο προς το «Κώστα», και πλήρες το επίθετο, χωρίς το τελικό σίγμα. (Την ανάγνωση της υπογραφής οφείλω στον τουρκολόγο διδάκτορα, κύριο Yakup Kurt, τον οποίο και από τη θέση αυτή ευχαριστώ θερμά)57.
Τα ζητήματα που θέτει η τουρκική υπογραφή αφορούν την πατρότητά της, τον χρόνο που εγράφη και τους λόγους στους οποίους οφείλεται. Θεωρώ βέβαιο ότι η τουρκική υπογραφή προέρχεται από το χέρι του ζωγράφου και πιθανώς είναι σύγχρονη με την υπερκείμενη. [Βλάχος, 2007]
Η παράσταση εικονίζει τμήμα του φαληρικού όρμου, όπου και η αποβίβαση των πολεμιστών από τα πλοία στις βάρκες, και το τοπίο της ακτής με την Ακρόπολη στο βάθος αριστερά. Αξίζει να σημειωθεί ο πραγματισμός της εικόνας και η επισήμανση του ψυχολογικού κλίματος. Η περιγραφή υπαινίσσεται το πλήθος των στρατιωτών, συγκρατεί στιγμιότυπα, παραμένει επί πολύ στο στρατόπεδο που αρχίζει να σχηματίζεται, με τις πρώτες σκηνές να έχουν στηθεί, και τους άνδρες, έφιππους ή πεζούς, να περιμένουν διαταγές. Δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ηρωικής έξαρσης ή έστω σπουδής. Διαφαίνεται, αντιθέτως, αμηχανία, αδράνεια, έλλειψη ενός σχεδίου που θα έθετε σε κίνηση το στράτευμα μόλις πατούσε στη στεριά και αναλάμβανε δράση.
Το έργο προξένησε καλή εντύπωση στους φιλότεχνους της εποχής, όπως συνάγεται από περιγραφή λόγιου δημοσιογράφου: «’Ενώπιόν σου öχεις τό Φάληρον, àλλά Φάληρον ξηρόν καί ôγριον, âπί τ΅ν ακτ΅ν τοÜ ïποίου διατηροÜνται àκόμη τά λείψανα τ΅ν ëνετικ΅ν βιγλ΅ν àφ’ zν ε¨δοποιοÜντο τότε οî àτυχεÖς ’ΑθηναÖοι κατά τήν προσέγγισιν πειρατικ΅ν φουσάτων.
Καί âπί τοÜ àγρίου τούτου καί αéχμηροÜ χώρου êπλοÜται λάμψις τοÜ ™λίου âρυθρωπή, φάος τι αîματηρόν, προξενοÜν τό προαίσθημα τÉς μελλούσης αîματηρÉς πάλης ε¨ς τό öρημον êλίπεδον.
Αî νÉες φαίνονται παρά τήν àκτήν, ™ àποβίβασις ¦ρχισεν, αî σκηναί âστήθησαν καί μικρά σειρά μαχητ΅ν φαίνεται âπί τÉς παραλίας. Καί öχει τόσην ζωήν ™ παράστασις, œστε περιμένεις ¬τι θά àκούσÿης τάς àφελεÖς ïμιλίας τ΅ν ™λιοκα΅ν âκείνων παλικαρι΅ν, ¬τι τώρα θά àντηχήσÿη ™ φιλοσκώμμων φωνή τοÜ στρατηγοÜ τÉς Ρούμελης âπιπλήττουσα κανέναν âκ τ΅ν βραδυνόντων.
Παρά δ’ ε¨ς τό βάθος •ψοÜται ™ ’Ακρόπολις μέ τάς τουρκικάς της âπάλξεις καί •π’ αéτήν μαντεύεις τάς ’Αθήνας, χωρίον àποτελούμενον àπό ôθλια âρείπια καί τρέμον •πό τήν àγρίαν âπιβολήν τÉς τουρκικÉς àκροπόλεως»56.
Ο πίνακας φέρει στο κάτω αριστερό άκρο τη συνήθη ελληνική υπογραφή του καλλιτέχνη, με κόκκινο χρώμα: Κ. Βολανάκης. Κάτω από αυτή, με κόκκινο χρώμα επίσης, υπάρχει υπογραφή με αραβικούς χαρακτήρες, γραμμένη στο ιδίωμα της οθωμανικής τουρκικής (osmanlθca), η οποία περιλαμβάνει – από δεξιά προς τα αριστερά – το μικρό όνομα του καλλιτέχνη συντομευμένο, ανάλογο προς το «Κώστα», και πλήρες το επίθετο, χωρίς το τελικό σίγμα. (Την ανάγνωση της υπογραφής οφείλω στον τουρκολόγο διδάκτορα, κύριο Yakup Kurt, τον οποίο και από τη θέση αυτή ευχαριστώ θερμά)57.
Τα ζητήματα που θέτει η τουρκική υπογραφή αφορούν την πατρότητά της, τον χρόνο που εγράφη και τους λόγους στους οποίους οφείλεται. Θεωρώ βέβαιο ότι η τουρκική υπογραφή προέρχεται από το χέρι του ζωγράφου και πιθανώς είναι σύγχρονη με την υπερκείμενη. [Βλάχος, 2007]