Στην πορεία της νεοελληνικής τέχνης, ο αρχαίος κόσμος και η κλασική σκέψη αποτελούν ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης όχι μόνο ως προς την εικονογραφία, αλλά και ως προς τις ιδέες που γεννιούνται γύρω από αυτήν. Ήδη από τις απαρχές της νεοελληνικής εικαστικής έκφρασης στα μέσα του 19ου αιώνα, πρόσωπα της μυθολογίας, παραστάσεις της αρχαίας ιστορίας και απεικονίσεις αρχαιολογικών τοπίων αποτελούν το υπόβαθρο υπόμνησης, αλλά και εκ νέου αναζήτησης, αρχών όπως το μέτρο, η αρμονία, το κάλλος.
Ειδικά από την περίοδο βασιλείας του Όθωνα (1832-62) μέχρι το τέλος του αιώνα αυτού, η επένδυση σε χαρακτηριστικά και αξίες που αναφέρονται στον αρχαίο κόσμο, συνάδει με την επιδίωξη σύνδεσης του ελληνικού κράτους με το πρότερο αρχαιοελληνικό παρελθόν, αλλά και με την Ευρώπη – εκεί όπου έχουν ήδη αναβιώσει αυτές οι αρχές υπό το πρίσμα του καλλιτεχνικού κινήματος του νεοκλασικισμού. Στη ζωγραφική και τη γλυπτική, οι καλλιτέχνες αναζητούν αντιστοιχίες σε σχέση τόσο προς τη γηγενή παράδοση της αρχαίας ελληνικής τέχνης όσο και προς τα κλασικιστικά πρότυπα της εποχής.
Και στην Ελλάδα, ο νεοκλασικισμός σύντομα αναδεικνύεται ως δυναμικός και καταξιωμένος ρυθμός για την αρχιτεκτονική της Αθήνας και άλλων ελληνικών πόλεων. Αντίστοιχα, στη ζωγραφική και τη γλυπτική οι καλλιτέχνες αναζητούν αντιστοιχίες σε σχέση τόσο με την παράδοση της αρχαίας ελληνικής τέχνης όσο και με τα κλασικιστικά πρότυπα της εποχής.
Στη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος, μία σειρά έργων που ανήκουν στην καλλιτεχνική δημιουργία του 19ου και του 20ού αιώνα αναδεικνύουν την αρχαιότητα ως σημείο αναφοράς στην ελληνική τέχνη. Μέσω αυτών των έργων προβάλλονται κάθε φορά οι προσωπικές αναζητήσεις των καλλιτεχνών, οι καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής τους, καθώς και τα μηνύματα προς το κοινό στο οποίο απευθύνονται.